به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ صفوي در نشست بررسي كتاب «زبان‌شناسي شعر» عصر شنبه ۱۶ اسفند در سراي اهل قلم برگزار شد گفت: زنده‌ياد حق‌شناس سه شاگرد داشت كه در حوزه ادبيات كار كردند؛ منظورم مهران مهاجر و محمد نبوي است به عنوان شاگرداني خلف و من به عنوان شاگرد ناخلف.
وي افزود: من هميشه با آرا دكتر حق‌شناس در حوزه مطالعات ادبي درگير بودم اما اين دو نازنين در مسيري حركت كردند كه استادشان مي‌گفت. از اين بابت نسبت به آنها حسودي‌ام مي‌شود چون من هميشه دنبال پرسش‌هاي ديگري بودم. كتاب «زبان‌شناسي شعر» كتابي شسته رفته در مورد يكي از سه نظريه‌اي است كه امروز در زمينه نظريه زبان‌شناسي با آن سر و كار داريم. در اين ميان و از اين سه نظريه يكي متعلق به «هلي دي» انگليسي است كه از آن به عنوان نظريه «نقش نظام‌مند» نام می‌برند اما ما اين نظريه را بيشتر به عنوان نظريه‌اي نقش‌گرا مي‌شناسيم. يك نظريه ديگر هم هست كه در حال حاضر در نواحي شرق امريكا به عنوان نظريه غالب مطرح است كه تحت عنوان «نظريه صورت‌گرا» آن را مي‌شناسيم و سردمدارش چامسکي است. و نظريه سوم نظريه‌اي است كه در نواحي كاليفرنيا و غرب امريكا به عنوان «زبان‌شناسي شناختي» مطرح است و بزرگان متعددي از جمله ليكاف و جانسون دارد.
وي افزود: كاري كه در اين كتاب شده كاملاً دقيق است. يعني ما مي‌توانيم به هلي دي ايراد بگيريم اما به دو مؤلف كتاب «زبان‌شناسي شعر» نمي‌توانيم ايراد بگيريم. اين كتاب ديدگاهش را به شكلي سنجيده و دقيق مطرح كرده است. مقاله‌هاي اين دو كتاب دقيق ترجمه شده. من اين مقاله‌ها را قبلاً خوانده بودم اما از دقت در اين ترجمه لذت بردم. آن بخشي كه به شعر نيما بازمي‌گردد و شعر نيما را از منظر زبان‌شناسي نقش‌گرا بررسي مي‌كنيم شايد با سليقه من جور در نيايد چرا كه ممكن است من صورت گرا باشم و ديدگاهم شناختي باشد اما اگر از منظر زبان‌شناسي نقش‌گرا سراغ اين شعرها برويم غلطي در اين كتاب نمي‌توان پيدا كرد.
اين زبان‌شناس اضافه كرد: يعني اگر خود هلي دي قرار بود با همان دقت اين شعرها را بررسي كند به همين نقد و نظر مي‌رسيديم. بنابراين اجازه دهيد بحث را از كتاب خارج كنيم. چون خيلي لوس است اگر دو غلط املايي در اين كتاب پيدا كنم و بگويم اين كتاب ايراد دارد. چنين بحثي از سطح اين جلسه هم پايين‌تر مي‌آيد و من هم بلد نيستم كه چنين نقدهايي كنم. ترجيح مي‌دهم كه وقتي چنين كتابي منتشر شده سراغ چنين كاري نروم. افتخارم اين است كه امروز بحث را با اين دو عزيز ادامه دهيم و سراغ اين سه نظريه برويم. ادعا در هر سه اين نظريه آن است كه ما اول مشخص مي‌كنيم كه ادبيات چيست و بعد به مطالعات ادبي مي‌پردازيم. به تعبيري محال است كه شما در يكي از كتاب‌هاي اين بزرگان ببينيد كه بگويد من متن انشا كلاس سوم ابتدايي بچه‌ام را نقد مي‌كنم! يعني باز هم همه مي‌روند سراغ آثار بزرگان. از اين زاويه گويي از قبل مشخص است كه كدام متن شعر است و كدام متن شعر نيست.
محمد نبوي نيز در اين نشست گفت: كتاب «زبان‌شناسي شعر» ويراست دوم كتابي است كه سال ۷۶ از سوي نشر مركز منتشر شد. اين كتاب در واقع بررسي دو مساله از مسايل پرشماري است كه در شعر مي‌توان مطرح كرد. آن هم نه از ديد كلي زبان‌شناسي بلكه از نظريه زبان‌شناسي كه نظريه سيستمي است. يك اين‌كه زبان چه‌طور به شعر بدل مي‌شود و به عبارت ديگر شعر چگونه از دل زبان شكوفا مي‌شود و موضوع دوم موضوع خوانش شعر است و اين‌كه با استفاده از يك ابزار زبان‌شناختي مي‌توان دست به خوانش شعر زد يا نه.
وي افزود: در نتيجه همه موضوعات مربوطه در اين كتاب وجود ندارد و موضوع مطرحه در اين كتاب نيز محدوده‌هاي خودش را دارد. اين موضوع در واقع محتواي فصل سوم و چهارم كتاب را دربرمي‌گيرد. ما در اين كتاب براي آشنايي بيشتر مخاطبان دو فصل ديگر هم به اين كتاب اضافه كرديم. فصل اول به نگره زبان‌شناسي سيستمي مربوط مي‌شود و فصل دوم ترجمه‌اي از چهار مقاله را دربرمي‌گيرد. اين مقاله‌ها به كتاب اضافه شد تا بستر درس‌هاي زبان‌شناسي در حوزه ادبيات را تصوير كرده باشيم و خواننده‌ها بتوانند آنچه در فصل سه و چهار مطرح مي‌شود دريابند.
وي افزود: اين فصل كمك ديگري به خواننده‌ها خواهد كرد و آن اين است كه اگر خلا اطلاعاتي در اين كتاب وجود دارد اين خلا را پر كند.
اين پژوهشگر به اختصار درباره چهار فصل كتاب صحبت كرد و يادآور شد: نگره زبان‌شناختي سيستمي از دهه ۶۰ ميلادي آغاز شد و مايكل هلي‌دي واضع آن بود و در طي اين ۵۰، ۶۰ سال افراد ديگر پيوسته روي آن كار كردند. آن موقع نظريه مقوله و ميزان مطرح بود و از دهه ۷۰ به عنوان زبان‌شناسي سيتسمي جا افتاد. ما يك روايت خيلي خوبي از زبان‌شناسي مقوله و ميزان داريم و آن كتاب «توصيف ساختمان دستوري زبان فارسي» نوشته دكتر محمدرضا باطني است كه هنوز هم پس از ۴۵ سال تازه است و كار ديگري در اين زمينه نشده.
مهران مهاجر نيز در اين نشست گفت: اين كتاب حاصل درهم تنديدن پايان‌نامه‌هاي كارشناسي ارشد هر دو ما بود كه تقريباً هر دو در يك زمان انجام شد و به عنوان مطالعه زبان‌شناسي در حوزه شعر انجام داديم. آن موقع كه در دوران سيطره الگوهاي صورت‌گرا بود ما شايد تا حدود زيادي به تأسي از استادمان زنده‌ياد حق‌شناس اين موضوع را دنبال كرديم و نتيجه‌اش اين كتاب شد. اين نظريه مانند هر ديدگاهي محدوديت‌هاي خودش را دارد اما پرتو نور اندكي به زبان و پديده‌هاي زباني از جمله شعر مي‌تاباند. به گمانم زبان‌شناسي نقش‌گرا يكي از تقابل‌هاي زبان و گفتار را واسازي يا ساخت‌شكني مي‌كند و از اين نظر جالب است.
نشست بررسي كتاب «زبان‌شناسي شعر» عصر شنبه ۱۶ اسفند در سراي اهل قلم برگزار شد. اين كتاب زمستان امسال(۱۳۹۳) از سوي نشر آگه منتشر شده است.
نظر شما